عرفان و حکمت
عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت
تبیین عقلی و نقلی عرفان و حکمت و پاسخ به شبهات
صفحه‌اصلیدانشنامهمقالاتتماس با ما
فهرست عناوین دانشنامه بر اساس حروف الفبا
آ-ا ب پ ت ث ج چ ح خ د ذ ر ز ژ س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ک گ ل م ن و ه ی

دابة الارض

قرآن کریم یکی از علائم قیامت را خروج «دابة الارض» (جنبنده زمین) می‌شمارد؛ وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ. در روایات «دابّة الأرض» به أمیرالمؤمنین علیه السلام تطبیق شده و رجعت حضرت را از علائم قیامت دانسته اند. در واقع رجعت أمیرالمؤمنین به معنای ظهور ولایت مطلقه أمیرالمؤمنین علیه السّلام است؛ الآن این ولایت فقط برای بندگان مقرّب و مُخلَص پروردگار ظاهر است به این صورت که آنان تمام حرکات و سکنات در عوالم را تحت سیطره و هیمنه ولایت می‌بینند؛ امّا در رجعت، ولایت برای عموم مردم ظاهر خواهد شد.

دار غرور

دار غرور به معنای خانهٔ فریب، تعبیر قرآن دربارهٔ زندگی دنیاست و علت این نام گذاری این است که اولا زندگی دنیا بسیار کوتاه است اما انسان فریب خورده گمان می کند زمان زیادی در دنیا باقی خواهد ماند ثانیا نسبت به عالم آخرت بسیار کم ارزش است اما انسان فریب خورده و تمام سرمایهٔ خود را خرج دنیا می کند. ثالثا دنیا انسان را فریب داده و توجه به خداوند که تنها راه نجات است را از انسان میگیرد و او را از خداوند متعال غافل میکند.

دحوالارض

در محضر روح مجرد

درسنامه توحید قرآنی و وحدت وجود

درسنامه توحید قرآنی و وحدت وجود، به تبیین توحید قرآنی و پاسخ به برخی از شبهات معاصر دربارۀ آن می‌پردازد. اصل این مجموعه قسمت دهم از نقدهای استاد حاج شیخ محمدحسن وکیلی بر آقای نصیری بود که در سالهای گذشته به جهاتی منتشر نشد و بعداً با اضافاتی به صورت درسنامه‌ای در هشت جلسه تدوین و تدریس شده است.

درویش و درویشی

درویش (درویشی) به فتح اول در لغت به معنى فقر و مجازا به معنى صوفى است بعضى آن را از كلمه «در پيش» دانسته‌اند به معنى قدم الباب و برخى آن را مشتق از در به معنى باب و ويهين به معنى گدا دانسته‌اند كه روى هم رفته به معنى «گداى در خانه» باشد اما اين كلمه در پهلوى به معنى فقر و تهيدست است و در آثار زبان فارسى هم همه جا به همين معنى يا به معنى خاص صوفى استعمال شده است.

دعا

اصطلاح درخواست شخص پست و پايين، با خضوع و فروتنى، چيزى را از شخص بلند مرتبه، دعا مى‌باشد.

دعاهای روز بیست و هفتم رجب

سید ابن طاووس در کتاب اقبال دعایی را نقل می‌کند که حضرت موسی علیه السلام در روز بیست و هفتم رجب که روز مبعث است تلاوت می‌کردند.

دعای آن که به نماز عید قربان می رود

دعای ابوحمزه ثمالی

سیّد ابن طاووس در اقبال با إسنادش به أبی‌محمّد هرون بن موسی تَلعُکبُری با إسنادش از حسن بن محبوب، از أبوحمزه ثُمالی روایت نموده‌است که او گفت: عادت حضرت امام علیّ‌بن‌الحسین علیهما‌السّلام این بود که در شبهای ماه مبارک رمضان در تمام شب نماز می‌گزارد، و چون به وقت سحر می‌رسید این دعا را می‌خواند.

دعای افتتاح

سید بن طاووس در اقبال در ضمن اعمالی که برای هر شب ماه مبارک رمضان وارد شده، دعای ذیل را ـ که به دعای افتتاح (به نظر مى رسد نامگذارى اين دعا به «افتتاح» از كلمات آغازين اين دعا گرفته شده كه آمده است: اللّهم انّى افتتح الثّناء بحمدك) معروف است ـ از ابوجعفر، محمد بن عثمان بن سعید عمری، دومین نائب خاص امام زمان عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، نقل می‌نماید

دعای اول ماه جمادی الاولی

در اقبال آمده است چون اول ماه جمادی الاولی فرا رسید این دعا را بخوان:

دعای اول ماه ربیع الاول

دعای اول ماه ربیع الثانی

سید ابن طاووس در اقبال از کتاب ِ مُخْتَصَرِ الْمُنْتَخَب‌ دعایی که در ابتداء ماه ربیع الثانی وارد شده است را نقل می‌کند که متن آن به این شرح است:

دعای بعد از نماز شب اول ماه محرم

دعای بعد از نماز صبح روز عید فطر

دعای بعد از نماز عید فطر

دعای بعد از نماز عید قربان

دعای دهه اول ذی الحجه

دعای روز اول رمضان

سید بن طاووس در اقبال از أبی محمد هارون بن موسى تلعكبری از امام صادق علیه‌السلام دعایی را در ابتداء ماه رمضان نقل کرده که متن دعا را در اینجا ذکر می‌کنیم:

دعای روز اول ماه رجب

دعای روز اول ماه محرم

دعای روز دحو الارض

دعای روز عید قربان

دعای سحر

سید بن طاووس در اقبال برای سحر ماه رمضان دعای ذیل را ـ که به دعای سحر معروف است ـ از امام رضا عليه‌السلام نقل می‌کند که ایشان فرموده‌اند: اين دعا دعايى است كه حضرت امام محمد باقر عليه السلام در سحرهاى ماه رمضان می‌خواندند ومی‌فرمودند در این دعا اسم اعظم الهی وجود دارد و دعای مباهله می‌باشد.

دعای شب عرفه

دعای شب عید غدیر

سید ابن طاووس در کتاب اقبال دعایی را برای شب عید غدیر نقل کرده که در باره سند حدیث این عبارت را ذکر می‌کند:

وجدناه في كتب الدعوات فقال ما هذا لفظه: وجد في كتاب الشريف الجليل أبي الحسين زيد بن جعفر المحمّدي بالكوفة، اخرج إلى الشّيخ أبو عبد اللّه الحسين بن عبيد اللّه الغضائري، جزءا عتيقا بخطّ الشيخ أبي غالب أحمد بن محمد الزراري فيه أدعية بغير أسانيد، من جملتها هذا الدّعاء منسوبا إلى ليلة الغدير، و هو:

دعای عرفه

یکی از ادعیه وارده در روز عرفه دعای امام حسین علیه السلام است که روايت شده: امام حسين بن علىّ بن أبى طالب عليهم السّلام در عصر روز عرفه با حالت تذلّل و تخشّع، و آرام آرام از چادر خود در سرزمين عرفات بيرون آمد تا اينكه وى و جماعتى از اهل بيت وى و پسرانش و غلامانش در حاشيه چپ كوه عرفات جبلُ الرّحمه رو به بيت الله الحرام وقوف نمودند. سپس دو دست خود را مانند مسكينى كه طعام طلبد در برابر صورتش بلند كرده اين دعا را خواندند:

دعای قبل از نماز عید قربان

دعای کمیل

دعای کمیل از دعاهاى معروف و مشهور و پربرکت است و داراى محتوا ومضامین عالى و انسان‌ساز مى‌باشد، و راه بندگى و عبودیّت، توبه و انابه و کسب نورانیّت دل را به انسان مى‌آموزد. اگر انسان با توجّه به معانى بلندش، آن را بخواند و در تک تک جملاتش تأمّل کند، بى تردید در روح و جانش اثر مى کند و انقلابى در او ایجاد مى نماید.

دعای مباهله از امیرالمومنین

میرزا جواد آقای ملکی تبریزی درباره نسبت این دعا به امیرالمومنین میگویند: متن اين دعا بهترين گواه بر درستى اين نسبت است. زيرا در آن دعا، اشارات فراوانى به معانى نامهاى خداوند و آثار آن شده كه اين كار از كسى جز ائمه علیهم السلام يا كسانى كه از آنان آموخته باشند، برنمى‌آيد.

دعای مباهله پیامبر گرامی اسلام

امام صادق عليه السّلام از امام باقر عليه السّلام نقل می‌کنند که فرمودند:

اگر بگويم اسم اعظم خداوند در اين دعا مى‌باشد، راست گفته‌ام. و اگر مردم مى‌دانستند اين دعا چه اثرى در اجابت دعا دارد با تمام توان براى آموختن آن تلاش مى‌كردند.

دعای مشتمل بر ستایش خداوند به جهت معرفی ولایت با آیه مباهله

دعای ندبه

دکتر احمد بهشتی

آيت الله دکتر احمد بهشتی در سال ۱۳۱۴ در روستاي «ميانده» (ميانشهر کنوني) از روستاهاي بخش «شيبکوه» شهرستان فسا در خانواده‌اي روحاني متولد گرديد. پدر ايشان، مرحوم حجت الاسلام و المسلمين حاج شيخ عبدالمجيد بهشتي در ميانده و روستاهاي بخش کرديان جهرم اقامة نماز جمعه و جماعات مي کرد و از طريق منبر به وعظ و خطابه و ارشاد مردم مي پرداخت.

دنیا

دنیا عبارت است از آن مقداری که ما در زمان زنده بودنمان از حقائق عالم می توانیم دریافت کنیم. بعد از این که از عالم دنیا رفتیم، ما از پس پردۀ همین موجودات آگاه می شویم که آن می شود «الدار الآخرة» و حضور در آن عالم می‌شود «الحیاة الآخرة».

دهم ربیع الاول

دهم ربیع الثانی

دهه اول ذی الحجه

دهه اول ماه ذی الحجه