عرفان و حکمت
عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت
تبیین عقلی و نقلی عرفان و حکمت و پاسخ به شبهات
صفحه‌اصلیدانشنامهمقالاتتماس با ما

کتاب الطریق الی الله

نویسنده: آیت الله علی رضائی تهرانی

منبع: کتاب سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی) صفحه۶۳ تا ۶۵

فهرست
  • ↓۱- بررسي اجمالي کتاب الطريق الي الله
  • ↓۲- نويسنده کتاب
  • ↓۳- پانویس

بررسي اجمالي کتاب الطريق الي الله

کتاب الطريق الي الله ـ به معناي راه به سوي خدا ـ در کتاب‌هاي تراجم که به شرح حال نويسنده پرداخته‌اند، با عنوان «رسالة في الاخلاق» شناخته مي‌شود.

گويا نويسنده نامي براي کتاب تعيين نکرده بوده و شايد سرّش ناتمام بودن کتاب باشد. موضوع اين کتاب مطابق تصريح نويسنده در مقدمه، ذکر نصايح اهل بيت: است. نصايحي که دل شيعيان را زنده مي‌سازد و عقلشان را که از ظلمت هوس‌ها و کدورت گناهان تاريک شده، رها ساخته و روشني مي‌بخشد، ولي انصاف اين است که در اين کتاب با پديده‌اي نو روبه‌رو هستيم و آن، برداشت‌هاي فني و شيرين از روايات اخلاقي و ضميمه کردن اين برداشت‌ها به يکديگر، براي دستيابي به مطالب کليدي در سير الي الله است.

پديده‌اي که اگر از سوي نويسنده يا ديگران ادامه مي‌يافت، راهي نو در تأسيس عرفان شيعي مي‌گشود. بي‌جهت نيست که بزرگاني همانند آيت‌الله سيد محسن امين، مرحوم سيد صدرالدين کاظمي و ... اين کتاب را نوشتاري در سير و سلوک بر اساس روش و مکتب اهل بيت[۱] دانسته‌اند .

اين کتاب مشتمل بر يک مقدمة کوتاه و ۱۱ باب است که باب آخر ناتمام مانده است.

عناوين اين باب‌ها چنين است:

  • ۱. نياز به تهذيب اخلاق و بيان فائده و اهمّيت آن.
  • ۲. تأمل در دانش اخلاق و اينکه صَرف بخشي از عمر در آن نيکو و مطلوبست.
  • ۳. انسان براي سعادت ابدي آفريده شده است، لذا سعادت براي وجود ما و وجود ما براي سعادت مهيّاست.
  • ۴. برخي راه‌هاي به سوي خدا.
  • ۵. انسان به خودي خود پست و ناتوان و از جهت ارتباطش با خداوند، عالي‌مقام است.
  • ۶. هر مشکلي با در نظر گرفتن مشکلي بالاتر از آن آسان مي‌شود.
  • ۷. چگونه راه به سوي خدا را بپيماييم.
  • ۸‌. ايمان مؤمن جز با سه خصلت کامل نمي‌گردد. خصلتي از خدا و خصلتي از پيامبر و خصلتي از امام.
  • ۹. خشنودي بر قضاي الهي.
  • ۱۰. ثمرات رضا بر قضاي الهي، توکل، تفويض، تسليم.
  • ۱۱. اهل ايمان را درجاتي است.

ظاهراً اين عناوين را بعدها ديگران افزوده‌اند.

به هر حال اين کتاب نيازمند تصحيحي فنّي و چاپي پيراسته شده است، ولي چند ترجمه دارد و نگارنده هم ترجمه‌اي روان از آن دارد [۲]، ولي دو کار اصلي بر روي کتاب روي زمين مانده است. کار اول تحقيق بر روي روش کار نويسنده است که اگر اين تحقيق نتيجه دهد، راهي مستقيم در فهم و ارائة عرفان شيعي خواهد بود و کار دوم که منطقاً پس از کار نخست است، تکميل اين کتاب است. البته مراد از تکميل، نگارشي جديد با ترتيب منطقي به همراه مطالب نگارش نشده است که شايد حجم کتاب را ده برابر مي‌سازد.

شايد تنها اشکال کتاب عدم جامعيت و کامل نبودن آن است به گونه‌اي که خواننده تا حلاوت گفتار را مي‌چشد، تلخي آخرين ديدار را هم در وجودش حسّ مي‌کند و از سر سوز مي‌سرايد:

«به پايان آمد اين دفتر حکايت همچنان باقي است.»

نويسنده کتاب

متاسفانه از زندگي نويسنده اطلاعات جامعي نداريم. تنها همين قدر مي‌دانيم که نامش حسين و نام پدرش علي و نام جدش صادق است. از مردم بحرين است که در نجف ساکن گشته و در فقه و رجال و اخلاق چيره‌دست بوده و بر احاديث اهل بيت: آگاهي داشته و در عهد خود از علماي حوزة علمية کهن نجف به حساب مي‌آمده است [۳]. البته حتي اگر از زندگي نويسنده هيچ نمي‌دانستيم، اين کتاب به تنهايي براي معرفي دانش استوار و ذوق سرشار و قلم ماندگار او کافي بود.

پانویس

۱. . مقدمة کتاب الطریق الی الله.

۲. . صديق ارجمند حاج شيخ حبيب کاظمي بر اصل کتاب حواشي سودمندي دارد که در ترجمة حقیر، ترجمه شده است.

۳. . مقدمة کتاب «الطريق الی الله».

مربوط به دسته های:معرفی کتاب -